HÜCRE DUVARININ YAPISI NEDİR? ÖZELLİKLERİ VE GÖREVLERİ NELERDİR?

Hücre duvarı veya diğer bir tanımla hücre çeperi mantar, bitki ve prokaryot hücrelerde hücrelerinde görülen bir yapı biçimidir. Selüloz yapıdadır. Ve hücre zarının dış tarafında bulunmaktadır. Mantar hücrelerinde bulunan hücre duvarı ise, kitin yapılıdır. Hücre duvarı bitki hücresini dış ve iç etkilere karşı korunmasını sağlar.

Hücre duvarı fotosentez olayını gerçekleştirmedikleri halde çok hücreli mantarlarda da görülmektedir. Cansızdır ve hücre zarı gibi seçici geçirgen değildir.

Hücre duvarının özellikleri nelerdir?

    Seçici geçirgen değildir.
    Hücreye desteklik ve dayanıklılık sağlar.
    Canlının aktif hareket etmesini engeller.
    Hücreyi dış etkenlerden korur.
    Cansızdır, esnekliği yok denecek kadar azdır.
    Bitki hücrelerinde selüloz, bakteri hücrelerinde peptidoglikan , mantar hücrelerinde kitinden yapılmıştır.

Hücre duvarı bitki hücrelerinde görülmekle birlikte bitkilerin eşey hücrelerinde bulunmazlar. Bu tip hücrelerde tıpkı hayvan hücrelerinde ki gibi plazmalema vardır. Fakat döllenme ile birlikte, hücre, yüzeyine ince ve jelimsi bir madde salgılar. Bu madde "primordial duvarı" oluşturur ve içinde pektin bulunur. Pektin asidi çok zayıftır ve kolayca şişebilir. Hücre duvarındaki diğer madde ise hemiselülözdür. Bunlar hücre duvarının yapısına katılmakla birlikte, depo maddesi olarak da işlev yapmaktadırlar.

Hücre duvarının oluşumu nasıl olur?

Her bir oğul hücre, yeni oluşan duvar materyalini ilk baştaki duvara yığmaya başlar. Bu yığının sonrasında ilkin duvar bir başka tanımla primer duvar oluşur.  Oluşturulan bu duvarda pektinlerin ortaya getirdiği ana madde içerisinde dağılan, düzensiz mikrofibriller yer almaktadır. İlkin duvarının bu yapı biçimine dağınık yapı denilmektedir. Duvarın içinde düzensiz olarak bulunan bu Mikrofibriller selülozdan yapılmıştır. Bu selüloz molekülleri birbirine bağlı 10.000 glikoz molekülünden oluşmuştur. Bu şekilde oluşmuş olan iplik molekülü yaklaşık olarak 4 um uzunluğa ulaşabilmektedir. Yaklaşık olarak 2.000 ipliğimsi selüloz molekülü bir mikrofibril demeti yapmaktadır. Bu demetler bitki hücre duvarının yapı birimini oluşturmaktadır. Selülozun zincir veya iplik molekülleri doğada serbest olarak hiç bulunmaz ve zincirde ağ demeti seklindedir. Bu birliğin çoğu kısmı kristalindir. Mantar hücre duvarında yapı maddesi olarak ya selüloz ya da kitin bulunmaktadır.

Oğul hücreler büyüdükçe elastik yapıda olan primer duvar da genişler. İlkin duvar bu genişleme sırasında incelemez; zira sürekli olarak yeni mikrofibril tabakaları birikir. Kesin hücre büyüklüğüne ulaştığında hücre duvarının enine büyümesi de durur. İlkin duvarın üzerine ikinci duvar oturmaktadır. Bu duvardaki mikrofibrillerin birikimi tabaka şeklindedir ve ışık mikroskobu ile izlenmektedir.

Burada mikrofibriller paralel olduğundan paralel yapıdan söz edilmektedir.  Bu büyüme esnasında suberin ve lignin gibi maddeler ikincil duvara birikmektedir. Bu esnada odunlaşan hücre duvarları çekmeye ve yüksek basınca karşı dayanıklılık kazanmaktadır.  Kuvvetlenen bu ikincil duvar genel olarak hücre içerisine doğru ince bir tabaka ile sarılmaktadır. Bu tabakaya üçüncül duvar denir.

Üçüncül duvarda tıpkı ilkin duvar gibi pektin temel maddesinden oluşmaktadır. Bu duvarların içinde fibriller vardır. Yalnız burada bulunan fibriller bu duvarda ikincil duvardaki gibi paralel yapıdadır. Tersiyer duvarın, ikincil duvar lamellerinin oluştuğu yer olması olasıdır.