AKARSU NEDİR? ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Akarsu, belirli bir yatak içerisinde sürekli ya da en az bir mevsim süresince akan sudur. Akarsuların doğdukları yere kaynak, döküldüğü yere ise ağız denir.
Bir akarsuyu komşusu olan akarsu havzasından ayıran noktaya su bölümü çizgisi denmektedir. Su bölümü çizgisi genel olarak dağların en yüksek kesiminden geçmektedir. Su bölümü çizgisi, kurak bölgeler de, kalkerli arazilerde ve bataklık alanlarda belli olmamaktadır.
Bir akarsuyun yatağının en derin olan bölümlerini birleştiren çizgiye ise talveg çizgisi denmektedir.
Bir akarsuyun sularının toplandığı bölgeye akarsu havzası denmektedir. Dünyada en geniş akarsu havzası amazon ırmağının havzasıdır. Akarsu havzaları açık ve kapalı olmak üzere iki ye ayrılmaktadır.
1. Açık havza: Sularını denize ulaştıran akarsu havzalarıdır. Ülkemizde genel olarak büyük akarsu havzaları bu şekildedir.
2. Kapalı havza: Sularını denize ulaştıramayan ya da bir göle ulaştırabilen akarsuların havzalarına denir. Ülkemizde bulunan Van gölü, Tuz gözlü bunlara örnek verilebilir.
AKARSULARDA AKIM (DEBİ)
Akım, akarsu yatağının herhangi bir bölümünden 1 saniye içinde geçen su miktarıdır. Dünya üzerinde akımı en yüksek olan akarsu Amazon dur. Ülkemizde ise Fırat nehridir.
Akımda Üzerinde Etkili olan etkenler,
• Akarsu havzasına düşen yağış miktarı.
• Akarsuyun geçtiği toprakta bulunan tabakanın ve taşın geçirimliliği.
• Akarsu yatağını çevreleyen bitki örtüsü.
• Sıcaklık derecesi. Sıcaklığın çok yüksek veya çok düşük olması akarsuyun debisini etkilemektedir.
• Akarsu havzasının genişliği.
• Havzanın etrafında bulunan dağlardaki kar buzlarının oranı.
• Akarsuyun geçtiği noktalardaki yeraltı suları ve kaynakları.
• Akarsuyun sulamada kullanıp kullanılmadığı gibi sebepler akarsuyun debisini etkilemektedir.
Akarsuların akımını ya da debisi üzerinde yıl boyunca meydana gelen değişikliklere akarsuyun rejimi denmektedir.
Akarsu rejimini belirleyen etkenler,
• Yağış miktarı. Akarsu rejimini en fazla etkileyen nedendir.
• Sıcaklık oranı.
• Akarsu havzasının genişliği.
• Akarsuyun yatak eğimi. Eğer akarsuyun eğimi fazla ise rejim düzensiz olur.
Akarsular rejimlerine göre de düzenli veya düzensiz olarak ikiye ayrılmaktadırlar.
1) Düzenli Rejimli Akarsular: Bu tip akarsular da akım değişikliği oldukça azdır. Bu nedenle sulama, içme suyu ve enerji üretimi anlamlarında en elverişli olan akarsular bunlardır. Bu tip akarsular Ekvatoral iklim ve Ilıman Okyanus iklimlerindeki akarsulardır.
2) Düzensiz Rejimli Akarsular: Bir sene içerisinde akım değişikliğinin çok fazla değişiklik gösterdiği akarsulardır. Yağış rejimi düzensiz olan iklimlerde görülürler.
Bir akarsuyu komşusu olan akarsu havzasından ayıran noktaya su bölümü çizgisi denmektedir. Su bölümü çizgisi genel olarak dağların en yüksek kesiminden geçmektedir. Su bölümü çizgisi, kurak bölgeler de, kalkerli arazilerde ve bataklık alanlarda belli olmamaktadır.
Bir akarsuyun yatağının en derin olan bölümlerini birleştiren çizgiye ise talveg çizgisi denmektedir.
1. Açık havza: Sularını denize ulaştıran akarsu havzalarıdır. Ülkemizde genel olarak büyük akarsu havzaları bu şekildedir.
2. Kapalı havza: Sularını denize ulaştıramayan ya da bir göle ulaştırabilen akarsuların havzalarına denir. Ülkemizde bulunan Van gölü, Tuz gözlü bunlara örnek verilebilir.
AKARSULARDA AKIM (DEBİ)
Akım, akarsu yatağının herhangi bir bölümünden 1 saniye içinde geçen su miktarıdır. Dünya üzerinde akımı en yüksek olan akarsu Amazon dur. Ülkemizde ise Fırat nehridir.
Akımda Üzerinde Etkili olan etkenler,
• Akarsu havzasına düşen yağış miktarı.
• Akarsuyun geçtiği toprakta bulunan tabakanın ve taşın geçirimliliği.
• Akarsu yatağını çevreleyen bitki örtüsü.
• Akarsu havzasının genişliği.
• Havzanın etrafında bulunan dağlardaki kar buzlarının oranı.
• Akarsuyun geçtiği noktalardaki yeraltı suları ve kaynakları.
• Akarsuyun sulamada kullanıp kullanılmadığı gibi sebepler akarsuyun debisini etkilemektedir.
Akarsuların akımını ya da debisi üzerinde yıl boyunca meydana gelen değişikliklere akarsuyun rejimi denmektedir.
Akarsu rejimini belirleyen etkenler,
• Yağış miktarı. Akarsu rejimini en fazla etkileyen nedendir.
• Sıcaklık oranı.
• Akarsu havzasının genişliği.
• Akarsuyun yatak eğimi. Eğer akarsuyun eğimi fazla ise rejim düzensiz olur.
Akarsular rejimlerine göre de düzenli veya düzensiz olarak ikiye ayrılmaktadırlar.
1) Düzenli Rejimli Akarsular: Bu tip akarsular da akım değişikliği oldukça azdır. Bu nedenle sulama, içme suyu ve enerji üretimi anlamlarında en elverişli olan akarsular bunlardır. Bu tip akarsular Ekvatoral iklim ve Ilıman Okyanus iklimlerindeki akarsulardır.
2) Düzensiz Rejimli Akarsular: Bir sene içerisinde akım değişikliğinin çok fazla değişiklik gösterdiği akarsulardır. Yağış rejimi düzensiz olan iklimlerde görülürler.
Yorumlar
Yorum Gönder